به اعتقاد کارشناسان، توسعه محصولات جانبی و صنایع تبدیلی حلقه مفقوده صنعت چای در کشور است که باید برنامه ریزی اساسی در این زمینه صورت گیرد تا این صنعت به دوران طلایی خود باز گردد.
در ایران به طور معمول برگ سبزچای به چای خشکی که دم کرده آن را می نوشند تبدیل می شود، از این رو ایرانی ها بیشتر با چای سیاه آشنا هستند، البته برخی ها هم که مایل اند از خواص پزشکی چای، بیشتر بهره ببرند با چای سبز هم که نوعی چای خشک تخمیر نشده است، آشنایی دارند و از آن استفاده می کنند.
در کشورهای بزرگ تولید کننده چای، محصولات فراوانی از برگ سبزچای تولید می شود که عطر، اسانس، بستنی، کیک و کلوچه، پودر، عصاره و نوشابه چای و نیز محصولاتی نظیرچای سرد، چای فوری، روغن بذرچای و قرص و قطره چای سبز از مهمترین آنها محسوب می شوند.
مصرف این محصولات در کشورهای که مردم به جای قهوه، چای می نوشند رایج است و در برخی از آنها درصنایع گوناگونی از جمله صنایع غذایی، رنگ سازی و لوازم آرایشی کاربرد دارند.
روغن بذر چای می تواند جایگزین روغن های کنونی شود
بذر چای جدا از مصارف صنعتی دیگر منبع پروتئین های مکمل و تهیه روغن خوراکی برای انسان است؛ روغن بذر چای را می توان جایگزین روغن های کنونی کرد، روغن بذر چای جایگزین ارزان قیمت روغن زیتون و حتی از نظر ارزش غذایی همانند آن است، صنایع آرایشی از این روغن برای تهیه محلولهای شستشوی مو، صابون و غیره استفاده می کنند.
" تیوساپونین " موجود در روغن بذر چای ارزش دارویی دارد، این ماده یک داروی مکمل و ضد التهاب است، پس از روغن گیری از بذر چای، تفاله برجای مانده را برای تغذیه دام ها و تهیه یک کود طبیعی به مصرف می رسانند.
کارخانه روغن کشی چای در گیلان احداث می شود
رئیس سازمان چای کشور از ایجاد کارخانه روغن کشی از دانه های چای توسط بخش خصوصی در استان خبرداد.
علی محرربا اعلام اینکه بستر ساخت کارخانه روغن کشی در استان فراهم شده است، افزود: در صورت اجرایی شدن این طرح سالانه ۲۰ هزار تن دانه چای که در باغات ریخته و به هدر می رود از سوی کشاورزان چایکار جمع آوری و به فروش خواهد رسید.
وی اظهارداشت: با توجه به اینکه اکثر چایکاران تک محصولی هستند و مساحت باغات آنها بسیار کم و محدود است زمینه افزایش درآمد خانوارهای چایکاران را نیز فراهم خواهد شد.
رئیس سازمان چای کشور ادامه داد: این روغن به اندازه روغن زیتون مفید است و همچنین پوسته آن برای پرورش میگو نیز استفاده می شود.
چای فوری هم در راه است
هم اکنون در جهان، بیشتر مردم از قهوه فوری استفاده می کنند و چای فوری هنوز به این حد نرسیده است، در فرآوری چای آماده نوشابه چای را تغلیظ و خشک می کنند تا به صورت پودر یا گرانول درآید.
انواع مختلف چای آماده که در آب سرد یا گرم حل می شوند در بازار موجود است، فرآیند تولید چای آماده شامل انتخاب ماده خام مناسب، عصاره گیری، خامه سازی، تغلیظ و خشک کردن است.
قسمت مهم کار مربوط به انتخاب ماده خام، رعایت الزامات بازار برای تهیه چای مورد نظر و محدوده ایست که تجارت این محصول ایجاب کرده است.
چای فوری یا آماده را می توان هم از چای سیاه و هم از چای اولانگ یا سبز تهیه کرد، تولید کنندگان این چای در کشورهای چای خیز از برگ تخمیر شده و خشک نشده چای برای تهیه چای سیاه آماده استفاده می کنند، از آنجا که این چای وارد حراجی ها نمی شود، نسبت به سایر انواع چای ارزان تر است.
" چای های گیاهی و مخصوص " از دیگر محصولات جانبی هستند که بر اساس ماده خام مورد استفاده و روش فرآوری طبقه بندی می کنند، از چای های فرآوری شده به روش ارتدوکس (سنتی)، چای های مخصوص مانند چای نیمه تخمیر شده اولانگ و چای های معطر، قالبی و باز فرآوری شده تهیه می شود.
ماده اولیه را از گیاهانی می گیرند که به خوبی در محیطی منحصر به فرد با شرایط مطلوب رشد یافته باشند، این خصایل چنانچه برگ ها به انواع عالی و دارای غنچه های ظریف تعلق داشته باشند و با فرآوری ماهرانه و دقیق همراه شوند به تولید چای های ممتاز منجر خواهند شد.
چای های گیاهی از فرآوری چای های ممتاز با گیاهان دارویی حاصل می آیند و برای تکمیل خواص درمانی این گیاهان در درمان بسیاری از ناخوشی ها به کار می روند.
" چای سفید " چای کاملا پلاس شده ای است که غنچه ها و برگ های آن پوشیده از پرزهای سفید باشد، دم کرده این چای در بار اول رنگی ندارد و مواد فنلی آن به آرامی اکسید شده و به قدر ناچیزی به هم می پیوندند، تولید این چای شامل دو مرحله پلاس و خشک کردن است.
" چای های زرد " نام دیگر چای هوانگ چا است که چای های با تخمیر اندک را در بر می گیرد، رنگ چای خشک آن زرد متمایل به سبز و دم کرده آن زرد روشن است، ویژگی اصلی و متمایز این نوع چای همان تخمیر کم و ناچیز آن است.
عصاره چای برای تهیه داروهای ضد درد دندان و ضد التهاب به کار می رود
" عصاره چای " از محصولات مهم این صنعت است و کاربرد آن در زمینه های گوناگون در حال افزایش است، عصاره چای را برای رنگ سازی، تولید مواد شوینده، معطر کننده، ضد عفونی کننده و تهیه داروهای ضد درد دندان و ضد التهاب به کار می برند. برگ های سبز چای، چای سیاه و اولانگ از مواد اولیه تهیه پودر عصاره چای هستند.
عصاره چای اولانگ یکی از جایگزین های موثر CFC برای شستشوی روغن روی تراشه های است که در ساخت نمایشگرهای پوشیده با کریستال مایع به کار می روند.
نماینده مردم رودسر و املش در مجلس شکوفایی دوران طلایی صنعت چای را مستلزم توسعه محصولات جانبی دانست و افزود: اگر به محصولات جانبی چای بهاء داده شود و مورد حمایتی مالی و معنوی مسئولان قرار گیرد به یقین صنعت چای به دوران طلایی خود دست خواهد یافت.
اسدالله عباسی با اشاره به بهزراعی باغات چای، بسته بندی مناسب و ارائه تسهیلات ارزان قیمت به کشاورزان چایکار اظهار داشت: چای شمال بهترین نوع محصول چای در دنیاست.
به هر حال ایجاد صنایع جانبی چای می تواند یکی از راه های برون رفت ازمشکلات بازرگانی و پس از آن تولید و فرآوری چای داخلی باشد، باتوجه به سود آور بودن تولید محصولات نوین چای و وجود بازار مناسب جهانی برای این محصولات، بدون شک رفع مشکلاتی که از رغبت بخش خصوصی برای ورود اثرگذار به صنایع جانبی چای می کاهد، می تواند افق های روشنی برای پا گرفتن این گونه از صنایع در گیلان ترسیم کند.